Επίκουρος: Ένας παρεξηγημένος φιλόσοφος

Ο Επίκουρος ήταν ένας σπουδαίος αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος που δημιούργησε μια ριζοσπαστική φιλοσοφική θεωρία, που δυστυχώς δεν είναι γνωστή στο μέσο Έλληνα. Δεν διδάσκεται η φιλοσοφία του ούτε καν στις σχόλες Φιλοσοφίας της χώρας!

Ήταν ο φιλόσοφος που θεωρούσε ως υπέρτατο αγαθό για τον άνθρωπο την ψυχική αταραξία και ευχαρίστηση. Πόσο καλό θα μας έκανε άραγε το να μάθουμε τη φιλοσοφία του σε μια εποχή που ο σύγχρονος άνθρωπος «κατατρώγεται» από το στρες;

Βιογραφία Επικούρου

Ο Επίκουρος γεννήθηκε στη Σάμο το 341 π.Χ. Σε ηλικία 18 ετών μετέβη στην Αθήνα για την στρατιωτική και πολιτική του θητεία μαζί με τον κωμικό Μένανδρο. Γενικότερα δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες για τη ζωή του μέχρι τα 34 του χρόνια. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι μέχρι τα 34 του είχε δημιουργήσει το δικό του φιλοσοφικό κύκλο στη Μυτιλήνη και μετά στη Λάμψακο.

Έπειτα επέστρεψε στην Αθήνα το 307 π.Χ και αγόρασε μια έκταση στην Αθήνα ανάμεσα στο Δίπυλον και την Ακαδημία, όπου στέγασε τη φιλοσοφική του σχολή που την ονόμασε «Κήπο». Δίδαξε εκεί για 35 χρόνια ακολουθώντας ήσυχη και λιτή ζωή. Αξίζει να σημειωθεί ότι ήταν πολύ μπροστά για τα ήθη της εποχής του, καθώς στον «Κήπο» συμμετείχαν ισάξια και γυναίκες και εταίρες αλλά και δούλοι! Ο Επίκουρος πέθανε το 270 π.Χ. σε ηλικία 72 χρόνων.

Ο Επίκουρος για την ευτυχία

Είναι γεγονός ότι ανά τους αιώνες διαστρεβλώθηκε και παρερμηνεύτηκε σκοπίμως η φιλοσοφία του Επικούρου. Κάποια φιλοσοφικά ρεύματα - τόσο της εποχής του όσο και μεταγενέστερα - ή θρησκείες, τον κατηγόρησαν ότι είναι «ηδονιστής». Του προσήψαν δηλαδή ότι ταύτιζε τη ευτυχία με την άσωτη ζωή, γεμάτη με σαρκικές απολαύσεις.

Αυτή η κατηγορία αποδεικνύεται εντελώς άστοχη, εάν διαβάσουμε τα έργα του ίδιου του Επικούρου, στα οποία αναλύει με σαφήνεια τις θέσεις του. Έργα του υπάρχουν διαθέσιμα και μεταφρασμένα στα νέα ελληνικά , τόσο στο διαδίκτυο όσο και σε σχετικά βιβλία.

Ευτυχία λοιπόν για τον Επίκουρο είναι πράγματι η «ηδονή», αλλά όχι με την έννοια που τον κατηγόρησαν. Ηδονή για τον Επίκουρο σημαίνει ψυχική ηρεμία και γαλήνη. Σημαίνειοριστική απαλλαγή του άνθρωπου από περιττούς φόβους. Σας παραθέτουμε σε μετάφραση απόσπασμα έργου του Επικούρου:

«Όταν λέμε ότι σκοπός είναι η ηδονή, δεν εννοούμε τις ηδονές του ασώτου και αυτές που βρίσκονται μέσα στις απολαύσεις, όπως νομίζουν μερικοί που το αγνοούν και δεν το παραδέχονται ή είναι κακώς πληροφορημένοι. Αλλά εννοούμε να μην πονάει το σώμα και να μην ταράσσεται η ψυχή.»

Στα κείμενά του που έχουν διασωθεί υπάρχουν πρακτικές συμβουλές του για το πώς μπορούμε να είμαστε ψυχικά ήρεμοι στη ζωή μας.

Ο Επίκουρος για το θάνατο

Επίσης έκανε μια απλή όσο και ευφυή ανάλυση σχετικά με το φόβο του θανάτου. Και πόσοι από μας άραγε δεν φοβόμαστε πραγματικά το θάνατο; Ο Επίκουρος με δυο σειρές έγραψε κάτι που διαβάζοντάς το μπορούμε να εκμηδενίσουμε αυτόν τον φόβο μας. Έγραψε:

« Ο θάνατος, δεν είναι τίποτα για μας , επειδή όταν υπάρχουμε εμείς, αυτός δεν υπάρχει, και όταν επέλθει ο θάνατος, τότε δεν υπάρχουμε εμείς.»

Ο Επίκουρος για την ύπαρξη θεού

Υποστήριζε ότι υπάρχουν θεοί μεν, αλλά δεν ασχολούνται με τις ανθρώπινες υποθέσεις. Δε πίστευε στην θεϊκή παρέμβαση. Ήταν υπέρ της άποψης δηλαδή ότι δεν υπάρχουν θεοί τιμωροί και μπαμπούλες, όπως επαναλαμβάνουν καταπιεστικά οι θρησκείες, οπότε και δεν χρειάζεται κάποιος να ζει με το φόβο τους.

Δημοφιλείς ρήσεις του Επικούρου

Θα κλείσουμε με παράθεση ορισμένων αποφθεγμάτων του :

«Τίποτα δεν είναι αρκετό, για όποιον το αρκετό είναι λίγο.»

«Δεν είναι δυνατό να είσαι ευτυχισμένος χωρίς να είσαι σοφός, τίμιος και δίκαιος. Ούτε να είσαι σοφός, τίμιος και δίκαιος χωρίς να είσαι ευτυχισμένος.»

«Θα πρέπει να βρούμε με ποιον θα φάμε και θα πιούμε, πριν βρούμε τι θα φάμε και θα πιούμε.»

«Σε κάθε επιθυμία, πρέπει να τίθεται το ερώτημα: τι θα μου συμβεί αν πραγματοποιηθεί αυτό που θέλω και τι αν δεν πραγματοποιηθεί;»

πηγή